Ідэя нацыянальвага адраджэвня ў прадмовах да зборнiкаў вершаў Францiшка Багушэвiча Дудка беларуская
Ідэя нацыянальвага адраджэвня ў прадмовах да зборнiкаў вершаў Францiшка Багушэвiча Дудка беларуская
Ф. Багушэвiч.
Францiшак Багушэвiч пакiнуў нам у спадчыну дзве кнiжкi вершаў- "Дудку беларускую" i "Смык беларускi" i ўсяго некалькi алавяданняў. Астатняе - не захавалася. Як бы збоку гледзячы на сябе, на сваю творчасць, паэт пiсаў:
Каму дудка паслушна Ды iграе спеўна, Той душа дабрадушна I шчырая, пэўна.
Мацей Бурачок, Сымон Рэўка з-пад Барысава... Так сцiпла падпiсваў свае кнiжкi Ф. Багушэвiч. I каб пад-крэслiць еднасць з народам, i каб не прыцягваць асаб-лiвай увагi высокiх уладаў. Толькi за тое, што пiсаў на беларускай мове, маглi пасадзiць у турму.
Час i жыццё не спрыялi творцам, якiя пiсалi па-беларуску. У прадмовах да кнiжак Ф. Багушэвiч вы-казвае заклапочанасць i трывогу за лёс роднага слова, абгрунтоўвае законнае права на развiццё роднай мовы, права беларускага народа на стварэнне еваёй нацыя-нальнай культуры i тым самым - на сваё iснаванне: "Шмат было такiх народаў, што страцiлi наперш мову сваю, так як той чалавек прад скананнем, катораму мову займе, а потым i зусiм замёрлi. Не пакiдайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлi!" Разумеючы, што асноўным доказам iснавання народа з'яўляецца мова, Ф. Багушэвiч заклiкаў шанаваць мову народа, бе-рагчы i развiваць яе, узбагачаць i памнажаць культур-ныя традыцыi.
У той час, калi супраць беларускай мовы высту-палi афiцыйныя ўлады, патрэбна была незвычайная перакананасць i мужнасць, каб заявiць на ўвесь голас, што беларуская мова - гэта мова шматмiльённага народа з багатымi гiстарычнымi традыцыямi: "Чы-таў я цi мала старых папераў, па дзвесце, па трыста гадоў таму пiсаных у нашай зямлi i пiсаных вялiкiмi панамi а нашай мовай чысцюсенькай, як бы вот ця-пер пiсалася". Знаёмства з гiсторыяй народа i вера ў яго патэнцыяльныя творчыя сiлы, глыбокае i тонкае
адчуванне ўсiх асаблiвасцяў мовы дае пiсьменнiку падставу сцвярджаць, што "мова наша ёсць такая ж людская i панская, як i французская, альбо нямецкая, альбо i iншая якая". Багушэвiч робiць экскурс у гiсто-рыю беларускага народа, каб даказаць жыццяздоль-насць i народа, i яго мовы.
Недалёкае мiнулае пакiнула ў памяцi толькi ўспа-мiны аб паншчыне, забароне роднага слова, культур-ным заняпадзе. Таму Ф. Багушэвiч iмкнуўся скiра-ваць свой погляд у той перыяд, калi беларускi народ стварыў выдатную культуру i лiтаратуру. На канкрэт-ных гiстарычных фактах з мiнулага ён выхоўваў вы-сакародныя гiстарычныя пачуццi. Супрацьпастаўлен-не далёкай мiнуўшчыны тагачаснай рэчаiснасцi было апраўданым, бо дапамагала змагацца за ажыццяўлен-не пастаўленай мэты - абуджэнне нацыянальнай свя домасцi народа.
шчырыя гутарковыя iнтанацыi, лiрычная афарбоўка, паэтычная выразнасць надаюць прадмовам асаблiвую пераканальнасць.
|
