— Радзiма ў са-мых розных яе праявах: гiсторыя i яе адлюс-траванне ў легендах i паданнях, праца, песнi, мары народа, маляўнiчая прырода, мiлагучная родная мова. На танальнасць ранняй паэзii Максiма Тан-ка налажыла адбiтак палiтычная сiтуацыя ў Заходняй Беларусi i асабiсты лёс самога паэ-та: актыўны ўдзел у рэвалюцыйнай дзейнасцi, арышты, турмы. Максiм Танк як сапраўдны патрыёт, нацыянальна свядомы беларус з юнац-тва ўключыўся ў барацьбу з ненавiсным акупа-цыйным рэжымам панскай Полыпчы. I яго твор-часць была цалкам прысвечана рэвалюцыйнай барацьбе. Паэт апiсвае шэрыя змрочныя хаты бе-ларускiх сялян, вузкiя палоскi зямлi, цяжкую працу, якая не прыносiць нi радасцi, нi здабыт-ку, бо плёнам яе карыстаюцца польскiя ўлады. У вершы «На пероне» аўтар апiсвае сцэну, не раз бачаную iм на чыгунцы: польскiя паны вы-возяць з Беларусi ўсё, што толькi можна. Па-лякi няшчадна эксплуатуюць беларускiх сялян. Магчыма, яны адчуваюць недаўгавечнасць свай-го панавання на чужой зямлi. Прыроднае ба-гацце Беларусi яны прадаюць за мяжу, усё, што адымаюць у беларусаў, iмкнуцца хутчэй перавесцi ў грошы: На захад iдуць цягнiкi — Лён, Жыта, Сасна i бяроза... Пералiк таго, што вывозяць, аўтар дае не у адным радку, а выдзяляе. Гэта як бы пад- крэслiвае значнасць страт i горыч ад нахабна-га рабавання Радзiмы. I раптам — нечаканы асацыятыўны вобраз: 198 Гляджу i гляджу з-пад рукi, Як маладосць нашу вывозяць. Паэт у сваiх вершах увасобiў духоўны воблiк прафесiйнага рэвалюцыянера, перадаў свет яго пачуццяў, думак, iмкненняў i перажыванняў. Максiм Танк паказвае непарыўную сувязь рэва- люцыянераў з народам, спачуванне працоўных iх самаадданай барацьбе. У вершы «Паслухай- це, вясна iдзе...» нас кранае, пгго нават простыя з'явы прыроды паэт бачыць вачыма арыштава- нага рэвалюцыянера, для якога кожны глыток свежага паветра — туга па волi, па магчымасцi любавацца самымi звычайнымi i такiмi недася- гальнымi ў турэмных умовах праявамi абуджа- най вясной прыроды. У вершы апiсваецца тур- ма, краты, цяжкiя дзверы камер i жалезныя замкi на iх, няспынныя крокi стражнiка ля сцен турмы. А за яе вузкiмi вокнамi квiтнее вясна, што падкрэслiвае ненатуральнасць знаходжан- ня людзей за кратамi, адарванасць iх ад жыц- ця. Малады вязень убачыў зранку ў акне не- звьгаайны, поўны жыцця, маляўнiчы куст бэзу: Расцвiў, агнём гарыць, Такiм пахучым, мяккiм, сiнiм: На дротп калючы, на муры, Як хустку, полымя ўскiнуў. Пасля 1939 года, калi збылiся мары паэта аб аб'яднаннi Заходняй Беларусi з усёй краiнай, па-эзiя Танка напоўнiлася новымi тэмамi i вобразамi. Але ўслаўляць стваральную працу савецкага на-рода доўга не давялося: пачалася вайна. Максiм Танк балюча перажываў расстанне з Радзiмай. у вершы «Хмары з захаду» ўсё нагадвае паэту боль i пакуты Бацькаўшчыны: i заходнiя вятры, якiя быццам скардзяцца на напаткаўшае Беларусь гора, i журавы, якiя шукаюць выратавання ад пажараў родных вёсак пералётам на ўсход. У пасляваенны час тэмамi паэзii Максiма Танка становяцца прырода, праца, унутраны свет чалавека, гiсторыя i сучаснасць. Паэт вы-карыстоўвае разнастайныя паэтычныя формы: белы верш. Верш «Гравюры Скарыны» напiса-ны верлiбрам. Ён невялiкi па памеры, але па змесце не ўступае паэме. Паказваецца i дра-матычны лёс першадрукара, i яго творчасць, i любоў да Бацькаўшчыны. Верш напiсаны вы-сокiм стылем, вельмi эмацыянальны. У iм ар-ганiчна спалучаюцца прадметы матэрыяльна-га свету з абстрактнымi паняццямi: «дрэва гiсторыi», «любоў да народа». Да якiх бы тэм нi звяртаўся паэт: мiр памiж народамi, Радзiма, мова, мацi, экалогiя, ства-ральная праца — усе яны прасякнуты любоўю да сваёй роднай Беларусi.
|
