Паўстанне 1863 года, якое рыхтаваў Кастусь Калiноўскi i ў якiм прымаў удзел Багушэвiч, пацярпела крах- У вынiку гэтага царскiя ўла-ды сталi адносiцца да народа з яшчэ большай жорсткасцю, яны iмкнулiся задушыць нават думку аб супрацiўленнi. Паўсюдна чулдся стог-ны змучанага люду. Францiшку Багушэвiчу вельмi часта даво-дэiлася сутыкацца з бяспраўем народа, яго га- ротным становiшчам, яго клопатамi. Ён пра-цаваў адвакатам. Прычым адвакатам, якi, як сведчаць напiсаныя яго рукою словы, «весцi справу селянiна задарма згодзен». Таму абяздоленае, бяспраўнае становiшча селянiна — вось асноўная тэма творчасцi Ба-гушэвiча. Пра гэта i верш «Праўда», дзе аў-тар скардзiцца, што не можа нiчым дапамаг-чы людзям. А як бы хацелася яму прыдумаць i сказаць iм словы, якiя б былi праўдан! Каб пачуўшы тыя словы праўды, усе сталi роў-нымi, усе сталi братамi. Тады б i жыццё было радасным. Тэма роўнасцi ўсiх людзей перад Богам гу-чыць у вершы Багушэвiча «Быў у чыстцы». Усе аднольiсава праходаяць чыстку ў пекле, няг-І ледзячы на сацыяльнае становiшча: i мужык, i пан. «Чаму тады на зямлi людзi падзелены?» ставiць нерад чытачом пытанне аўтар. Хвалюе Багушэвiча i пытанне роднай мовы, адносiвн да яе як да быдлячай.
У прадмове свайго першага зборнiка «Дудка беларуская» аўтаршсаў: «Братцы мiлыя, дзецi зямлi-маткi маёйi Вам ахвяруючы працу сваю, мушу з ва пагаварыць трохi аб нашай долi-нядолi, аб на- шай бацькавай спрадвечнай мове, каторую самi, ды i не адны мы, а ўсе людзi цёмныя «му- жыцкай» завуць, а завецца яна «беларускай», Багушэвiч адносiцца да сваёй роднай мовы з любоўю i хоча, каб так ставiлiся да яе i ўсе беларусы.. Чытаем творы Францiшка Багушэвiча i п рад намi адзiн за другiм паўстаюць вобразы роднага краю: прыгнечанай радзiмы, забiта- га, абяздоленага, гаротнага селянiна, скупога бязлiтаснага пана,. беларускай прыроды. У залежнасцi ад тэмы вершы прасякнуты розным настроем: ад гнеўнага i пальшянага да журботнага i шчымлiва-пяшчотнага. I ў кож-вьш з iх — любоў, павага, спачуванне проста-му чалавеку i адначасова нянавiсць да яго эк-сплуататараў.
|
