А судзi хто В. Дунiн-Марцiнкевiч Пiнская Шляхта
(В. Дунiн-Марцiнкевiч «Пiнская шляхта» )
Дзеянне ў камедыi адбываецца ў адным з глухiх палескiх засценкаў Шнскага павета, дзе ўсе лiчаць сябе шляхцiчамi. Двое такiх шлях-цiчаў Іван Цюхай-Лiпскi i Цiхон Пратасавiцкi пасварылiся i нават пабiлiся з-за таго, што адзiн абазваў другога мужыком. За гэту «страшную абразу» Лiпскi падае на Пратасавiцкага ў суд. На разгляд справы прыязджае станавы прыс-таў Кручкоў з пiсарам Шсулькiным.
Каб болып яскрава паказаць тыповыя рысы «судовых людзей», В. Дунiн-Марцiнкевiч уводзiць у п'есу сцэну судовага пасяджэння, якое ўспры-маецца як вострая пародыя на царскае права-судцзе. Кручкоў не судзiць, а камандуе, загад-вае, адным словам — распараджаецца ў судзе, як толькi яму ўздумаецца. «Найяснейшая ка-рона» пускае ў ход усе свае хiтрыкi: корчыць сур'ёзную фiзiяномiю, ставiць адзiн вус угару^ а другi ўнiз, спасылаецца на неiснуючыя зако-ны, указы, дапускае самыя неверагодныя сцвяр-джэннi. Калi паслухаць Кручкова, то ў краса-вiку сорак дзевяць дзён, у вераснi — семдзесят пяць, у кастрычнiку — сорак пяць. I гэту бяз-глуздзiцу з увагай слухае шляхта. Яна нават прыходзiць у захапленне ад юрыдьганых здоль-насцяў прыстава. Аўтар высмейвае ў камедыi не толькi нахабства, цынiзм, самавольства Круч-кова, але i адсталасць правiнцыяльнай шлях-ты, якая нават не ведае летазлiчэння, веку i года, у якiм жыве.
Аўтар падкрэслiвае, што забiтая, цёмная, але ганарлiвая шляхта — iдэальнае асяроддзе для кручковых i пiсулькiных.
драку, а не баранiлi, — па дзевяцi рублёў, а вся прочая шляхта, што не бачыла дракi, за тое, што не бачыла, — па тры рублi».
Кручкоў добра ведае псiхалогiю ганарлiвай шляхты i выкарыстоўвае любую магчымасць, каб вывудзiць з яе кiшэняў як мага болей гро-шай. Аднаму з шляхцiчаў Кручкоў прысуджае дваццаць пяць лоз без дывана, на голай зямлi. Ведаючы, што такое пакаранне лiчыцца му-жыцкiм, прыстаў трапляе ў самую кропку. Цёмныя ж пiнчукi, баронячы свой шляхецкi гонар, гатовы аддаць апошнюю кашулю, абы толькi пазбегнуць кары на голай зямлi.
Нахапаўшы досыць грошай, прыстаў не грэ-буе i сушанымi грыбамi, рыбай, мёдам, зай-цамi. «За добры гасцiнчык» ён згаджаецца да-памагчы закаханым Грышку i Марысi.
У канцы камедыi Кручкоў спецыяльна су-тыкае шляхцiчаў Алыiенскага i Статкевiча, каб яшчэ раз прыехаць па спажыву. Вобраз Круч-кова пададзены ў камедыi ў сатырычнай фор-ме. Пра гэта сведчаць знешнi выгляд прыста-ва, яго мова, паводзiны. ІГеса выклiкае смех. Аднак пра гэты смех можна сказаць — смех скрозь слёзы. Аўтар твора iмкнуўся праз камiчнае па-казаць тое, што яго вельмi хвалявала — судо-выя парадкi. Менавiта па гэтай прычыне i ўзнiк твор.
|
