́трий Ива́нович Менделе́ев
́трий Ива́нович Менделе́ев (27 қаңтар (8 ақпан) 1834, Тобольск — 20 қаңтар (2 ақпан) 1907, Сән-Питербор) — орыс ғалымы және қоғам қайраткерi. Химик, физикохимик, физик, метролог, экономист, технолог, геолог, метеоролог, педагог, энциклопедист. Ең атақты жаңалығы химиялық элементтерiнiң периодтық кестесi.
әселен, календарь, сағат немесе көбейту таблицасы тәрiздi адам қажет етпей тұра алмайтын бiр заттар болады. Химияның дәл сондай «көбейту таблицасы» химиялық элементтердiң периодты системасы болып табылады. Оны 1869 жылы өз отандасымыз Д. И. Менделеев жасады.
қаласында дүниеге келдi. Оның балалық шағы қиыншылықпен өттi. Өзi Тобольск қаласындағы гимназия директорының он жетiншi баласы болатын, жастайынан бұғанасы қатпай жетiм қалды. Менделеев педагогикалық институтты бiтiрiп, ең әуелi мұғалiмдiк қызмет атқарды. Сол кезде көптеген болашақ көрнектi химиктер оның оқушысы, шәкiртi болды.
қулық жазды. Бұл оқулық нағыз химия энциклопедиясы едi. Менделеев оны жаңа ашылған жаңалықтармен толықтырып, үнемi жетiлдiрiп отырды. «Химия негiздерiмен» айналыса жүрiп, ол химиялық элементтердiң атақты периодты системасын да жасады.
ң жеңiл – сутегiнен бастапең ауыр – уранға дейiн олардың атомдық салмағының өсуi ретi бойынша орналастырса, сол кезде белгiлi болған 63 химиялық элементтiң қасиеттерi периодты түрде қайталайтындығын ашты. Бұл заңдылық табиғи заңдылықтарды анықтаған және осы жаңалық ашылғанға дейiн химиялық элементтер әлемiнде болған шатасушылықты ретке келтiрген периодты системаға негiз болды.
Өзiнiң системасына сүйене отырып, Менделеев әлi белгiсiз бiрнеше элементтердiң бар екенiн болжады және олардың аса маңызды қасиеттерiн сипаттап бердi. Ақыр аяғында бұл элементтердiң бәрi де ашылды. Сондай-ақ ол химия ғылымындағы ең алғашқы нағыз ғылыми болжам болды.
ән қызмет атаулының Менделеев назар аудармаған саласын табудың өзi қиын.
ұнай кен орындарын, мұнайдың әр алуан құрамын зерттеп көрдi. Сiрә, ол мұнайдың отын ретiнде ғана емес, одан көптеген аса маңызды заттар алудың көзi ретiнде де құнды дүние екендiгiналғаш тұжырымдаған да болуы керек. Ол жер атмосферасын зерттедi және қорықпастан жалғыз өзөi әуе шарымен көкке ұшты.
өңiл бөлiп, мұзжарғыш кеменiң жобасын жасады. Бiрақ бұл мұзжарғыш кеменi жасау iсi қолдау таппай қалды.
өп жылдар бойы өлшем мен салмақ бас палатасына директор болып, дәл өлшемдер жөнiндегi ғылымның дамуына ықпал жасады.
ғымен айналысты, сауда iсiн зерттедi, түтiнсiз дәрi құрамын жасап шығарды, әуеде ұшу iсiне де көңiл аударды... Оның Толық шығармалар жинағы қалың-қалың жиырма бес томнан тұрады. Ол дүние жүзiнiң көптеген елдерiнiң академиялары мен ғылыми қоғамдарына құрметтi мүше болып сайланды.
үнi Бобловада (Менделеевтiң имениесi) шаруалар Менделеевтен: «Дмитрий Иванович, сенiң егiнiң қалайша осылай бiтiк болып шықты. Бұл өзi саған бiткен талант па, әлде бақыт па, осыны түсiндiршi бiзге?»- деп сұрайды. Сонда Менделеев оларға күлiмсiрей қарап: «Әлбетте, талант, бауырларым!» - деп жауап берiптi. Шынында да, ол ешқандай асырып айтпаған едi. Оның әрбiр iсi нағыз таланттың, талант болғанда да үздiксiз еңбекпен еселенген толассыз таланттың туындысы болатын. Ол өзiн кемеңгер деп атағанды ұнатпайтын. «Қайдағы кемеңгерлiк дейсiң. Өмiр бойы еңбектендiм, мiне соның нәтижесi», - дейтiн өз еңбегi жайында.
ң дүние салуы – бүкiл ел қабырғасын қайыстырған ауыр қаза болды. Мыңдаған адам оны ақырғы сапарға аза тұтып шығарып салды. Менделеев Петербургтегi Волково зиратына жерлендi. Азалы шеруге қатысушылар өздерiмен бiрге элементтердiң периодты системасының үлкен кестесiн алып жүрдi. Ол Менделеевтiң өзiнен кейiнгi ғалымдар ұрпағына қалдырған өсиетi сияқты едi.
| 
